小泉源一「桜の新品」『植物分類・地理』第2巻4号 1933年11月11日: 288-291頁:
雑録
桜の新品
(New Cerasi from JAPAN)
小泉源一
(By G. KOIDZUMI)
今回家植の桜品の新しきものを記す事次の如し.
1, 霜月桜(Prunus hiebrniflora KOIDZ. nov. sp.)
本種の原品は美濃国武儀郡金山町の郊外美濃街道の入口にある一本の天然紀念物にして,所在地は金山町の佐古庄次郎氏所有のものなり.明治廿年頃飛騨国益田郡萩原町の桂川與十郎と云ふもの金山町の佐古氏へ番頭に行きし時,萩原より冬桜の苗木一本を携へ行きて佐古氏に与へしもの是なりと云ふ.
昔寛政年間萩原町の雅人今井與六氏は蘆月亭古江と号し俳諧に其名高し,萩原の桜洞に草庵を結び月江庵と称したりしが庵のほとりに一種の桜ありて冬桜と称し諸木の雪枝を封ずる十一月の霜月より咲きいで寒風にかほること,さながら春の如しとて頗る珍重する所となり,庵主は当時広く冬桜の詠草を,訪ひ来る雅人に需め五百余を得たりと云ふ,是等の短冊は庵主の後裔今井家に現存す.
伝説によれば昔寛政年間飛騨国主三木直頼氏の生母が桜洞に建立の景劉庵に手植したるものが此冬桜の原樹なりと云ふ.
冬桜と称し現今萩原町を中心として地方諸家の庭に植へたるもの多し,其中最も有名なるは萩原町の久津八幡社内に存する二本の霜月桜なり,昔の冬桜が余りに珍重されしため以来萩原地方の人々は冬咲の桜を珍重する習慣ありて現今此地方には凡そ三種の冬桜ありて今に伝はる,先年故名和昆虫翁は之等を一種と考へ予の霜月桜を以て単に冬桜に充てられたれど前記の如く三種あるを以て記録に残れる月江庵の冬桜は其中の何なりしかは今より之を調査し難し.即ち冬桜とは三品の総称に他ならぬ事となれり.
Prunus hiberniflora KOIDZ. nov. sp.
Arbor mediocris dense ramosa, ramis cinereis saepe distiche flexuosis
subintricato-ramosissimis, ramulis brevibus novellis glabriusculis. Folia ovata
parva 2-5,5 cm longa, 15-33 mm lata, rarissime obovata, apice subsensim
producta, basi rotundata /vel truncato-rotundata raro subcoradato-rotundata,
duplicatoserrata, serris ovalibus subito argutis, lamina juniora hic inde puberula
mox glabra, petiolis pubescentibus usque glabriusculis. Umbella sessilis basi
perulis cataphyllibusque persistentibus praedita, 1-2-flora, pedicellis glabris
brevibus bracteis obocatis utrinque cuneatis dentatis foliaceis, floribus albis parvis in Aprili et a Novembri ab Januario florentibus. Calyx glaber tubo breve lobis
longe ovatis integris reflexis. Petala parva. Stylus glaber.
Nom. Jap. Shimotsuki-sacra (nov. nom.).
Hab. Japonia. prov. Mino.: Mugigun, Kanayamamachi, culta. (lg. G. KOIDZUMI!).
Ranges. Prov. Hida: Masudagun, Haibaramachi (G. KOIDZUMI).
2, みどりよしのざくら(Prunus Nikaii KOIDZ.)
長門国萩市には諸処に栽植する一種の桜ありて本田正次氏之をミドリヨシノザクラと云へり,萩町大屋の古屋四五郎氏宅のもの最も大木なり,伝説に曰く毛利公第六十一代重就公は英雲公と称し寛政元年十月七日六十五歳にて薨去されしが或年参勤交代の折に途にて此桜を求められしが後之を家臣梨羽氏に下されしものなりと云ふ.老木の巧株は今尚現存せり,梨羽家の屋敷は現今は花村久之氏の宅地となりしが二三年前より又其薬を生ぜしもの花咲けり,市民は一般に吉野桜と称し来れるものなるが本品の花は頗る純白にして遠く梨花を見るの感あり[.]萩市にはソメヰヨシノザクラよりは開花は二週間も早し,種名は萩市の植物研究家故二階重樓氏の紀念に命じたるものである.
Prunus Nikaii KOIDZ. nom. nov.
in Acta Phytotaxonomica et Geobotanica, vol. II (1933) p. 140.
Prunus yedoensis MATSUM. var. Nikaii HONDA in Tokyo Bot. Mag. vol. 45
(1931) p. 138.
Arbor magna, ramis cineris raro nigrescentibus ramulis novellis glabris. Folia
membranacea, ovato-elliptica vel oblong a acuminata, inequaliter serrata, supra
glabra viridia, subtus pallida, 4-12 cm longa, 2-5,5 cm lata, costa media et
secundaria elevata appresseque pubescentia vel laxe pilosa; petiolis appresse
pubescentibus vel pilosis, stipulis lineari-spathulatis glanduloso-fimbriatis.
Umbella sessilis 2-6-flora in anthesi brateis paucis praedita, floribus albis
foliis praecocioribus, pedicellis pubescentibus. Calyx extus superne densius vel
laxius pilosus, tubo cylindrico, lobis ovatis obtusis minute serrulatis. Petala
obovalia emarginata. Stylus pilosus.
Nom. Jap. Midori-yoshino-sacra.
Hab. Japonia. prov. Nagato, ad oppidum Hagi culta.
3, 白瀧桜(Prunus Shirataki KOIDZ.)
大和国吉野山竹林院の門前に白瀧桜あり今将に枯死せんとす.予之をタンナヤマザクラの一形と見做せしは誤りにて今之を独立種と改む./
Prunus (Conradinia) Shirataki KOIDZ. n. sp.
in Acta Phytotaxonomica et Geobotanica vol. II (1933) 140.
Prunus Sacra MIYOS. f. longipes MIYOS. in Tokyo Bot. Mag. XXXIV (1920) p. 169.
Arbor magna, ramis cinereis raro nigrescentibus nitidisque, ramulis novellis
glabris. Folia elliptica 4-10 cm longa, 2-5 cm lata, raro oblonga 8 cm longa 3,7
cm lata, inequaliter arguteque serrata, apice subito 1-2 cm longe producta, supra
ab initio glabra, subtus in costa versus basin barbata pallidioraque raro etiam
vena secundaria appresse pubescentia; petiolis pubescentibus sed foliorum
superiorum laxe sessilis basi bracteis peruliformibus praedita, cataphylla cito
decidua, floribus albis superne extus densius pilosus, tubo cylindrico, lobis ovatis
obtusis minute serrulatis. Petala 15 mm longa emarginata. Stylus pilosus.
Nom. Jap. Shiratakisacura.
Hab. Japonia. prov. Yamato, Yoshino culta.
4, おほくさゑざくら(Prunus Fukudana KOIDZ. n. sp.)
陸中盛岡市加賀野の糠塚氏宅に一種の彼岸桜を植ゆ,コシヒガンザクラに類似するも花は葉と同時に生ずるを以て直に之と区別し得,盛岡市城南小学校の福田裕氏の発見する処なるを以て同氏の紀念名を命ぜり,糠塚氏の隣家には亦其枝垂性のものを植へたり之をシダレオホクサエザクラと新称す,クサエザクラとは同地方の彼岸桜名なり.
Prunus (Microcalymna) Fukudana KOIDZ. n. sp.
Arbor ramis cineris. Flolia membranacea decidua oblonga raro elliptica subito
acuminata basi late cuneata usque rotundata, inequaliter argute serrata, ad 14
cm longa et 5.3 cm lata, supra glabra subtus ad costas venasque apresse
pubescentia vel laxe pilosiuscula. Umbella sessilis 2-3-flora, basi in anthesi
bracteis praedita, floribus albis amplis circiter 3 cm in diametro, pedicellis
pubescentibus. Calyx extus pilosus tubo urceolato, lobis ovatis obtusis minute
serrualatis. Petela obovalia profunde emarginata. Stylus basi pilosus.
Nom. Jap. Oh-kusayesacra.
Hab. Japonia. prov. Rilkutiu: Morioka culta.
var. pendula KOIDUZ. n. var.
Arbor magna ramis pendulis.
Nom. Jap. Shidare-ohkusayesacra.
Hab. Morioka culta.
Species dictata in onorem YUTAKA FUKUDA, Morioka.
5, をまきざくら(Prunus nikomontana KOIDZ. n. sp.)
下野日光東京大学植物園に栽植せるものにして地方より採集し来れるものなり,チャウジザクラとオクヤマザクラとの間品なるべし./
Prunus (Euceraseidos) niko-montana KOIDZ. nov. hybr.
Prunus Tschonoskii (non KOEHNE) NAKAI, in sched. Hb. Univ. Tokyo.
Prunus apetala X pudibunda, KOIDZ. Hybr. nov.
Arbor ramis cinereis vel negricantibus, ramulis novellis pubescentibus. Folia
obovato-oblonga subito caudata inequaliter inciso-serrata, utrique pubescentia;
petiolis dense cano-pubescentibus cum pilis horizontaliter patentibus; stipulis
longe lineari-spathulatis acutis remote glanduloso-serrulatis. Umbella sessilis
basi cataphyllis taneris, pedicellis 2-4 horizontaliter pilosis. Calyx pilosus, tubo
cylindrico lobis ovatis obtusis intus puberulis longitudine fere dimido tubi. Petala
parva 8-9 mm longa. Styli pilosi.
Nom. Jap. Omakisakura.
Hab. Japonia: Nikko (lg. Prof. T. NAKAI: Majo 3 1931, no. I, 8, 10, 14.).
※原文の旧字体は新字体に改めました。仮名遣いは原文のままです。